Skip to main content

Nested Portlets Nested Portlets

Web Content Display Web Content Display

Skip banner

Web Content Display Web Content Display

Szczyt Unii Afrykańskiej: przełomowy zwrot?

Piotr Bajor

Szczyt Unii Afrykańskiej: przełomowy zwrot?

Analiza ZBN – nr 5 (11) / 2016

25 sierpnia 2016 r.

W trakcie ostatniego szczytu Unii Afrykańskiej, który odbył się w lipcu 2016 r. w Rwandzie doszło do podjęcia wielu ważnych decyzji. Dotyczą one zarówno samej organizacji, jak również realizacji ambitnych założeń określonych w przyjętym kilka lat temu programie rozwoju Afryki, jakim jest Agenda 2063.

 

Osiągnięcia i wyzwania

W inauguracyjnym przemówieniu wygłoszonym do przywódców Unii Afrykańskiej, przewodnicząca Komisji UA Nkosazana Dlamini Zuma mówiła o dotychczasowych osiągnięciach i wyzwaniach, przed jakimi stoi kontynent afrykański. Szefowa zwróciła uwagę, że w trakcie ostatniej kadencji miały miejsce istotne wydarzenia i decyzje dotyczące procesu integracji państw Afryki. Przypomniała, że w 2013 roku odbyły się uroczystości 50-lecia powstania Organizacji Jedności Afrykańskiej, będącej poprzedniczką Unii Afrykańskiej. Zuma podkreśliła również, że przyjęty został specjalny program Agenda 2063, będący mapą drogową skierowaną na osiągnięcie ambitnych założeń integracyjnych na kontynencie afrykańskim. Przewodnicząca Komisji zwróciła także uwagę, że Afryka jest niezwykle zróżnicowanym i pełnym wyzwań regionem. Zaznaczyła, że z jednej strony jest kontynentem wielu możliwości, nadziei, szans i optymizmu. Z drugiej jednak miejscem walk i konfliktów, które w dalszym ciągu toczą się mimo podejmowanych prób ich uregulowania. Zuma podkreśliła, że mimo wszystko, w dalszym ciągu należy podejmować działania w kierunku osiągnięcia pokoju, tak jak to miało miejsce w przypadku takich państw, jak Burkina Faso, Republika Środkowoafrykańska czy też Madagaskar.

 

Priorytetowe prawa człowieka

            Jednym z najważniejszych tematów rozmów w Kigali były kwestie bezpieczeństwa oraz praw człowieka. Poprzedni szczyt Unii Afrykańskiej uznał rok 2016 za rok ochrony praw człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem praw kobiet. Dlatego też obecnie realizowane są różnorodne działania skierowane na  promocję osiągnięć w tej kwestii oraz dalszą walkę z ich łamaniem w różnych państwach Afryki. W celu podkreślenia wagi tego problemu poprzedni szczyt zdecydował, że Regionalna Konferencja Promocji i Ochrony Praw Człowieka w Afryce przyjmie specjalny 10-letni program, którego celem będzie skuteczniejsza walka z łamaniem tych praw oraz efektywna ich ochrona. Plan ten ma zostać przedstawiony do zatwierdzenia przez Zgromadzenie Unii Afrykańskiej w styczniu 2017 r.

Ważną rolę w tym systemie odgrywa działalność Afrykańskiego Sądu Praw Człowieka (African Court on Human and Peoples' Rights). Kwestia jego funkcjonowania była również przedmiotem obrad w Kigali. Zgromadzenie Unii Afrykańskiej wybrało wówczas na 6-letnią kadencję? dwóch sędziów. Zostali nimi Marie-Theresa MukaMulisa z Rwandy oraz Ntyam Ondo Mengue z Kamerunu.

 

Wymiar instytucjonalny Unii Afrykańskiej

W trakcie szczytu podjęto również próbę wyboru nowego szefa Komisji Unii Afrykańskiej. Do stanowiska tego aspirowało trzech kandydatów: szefowa resortu dyplomacji Botswany Pelonomi Venson-Moitoi, minister spraw zagranicznych Gwinei Równikowej Agapito Mba Mokuy oraz była wiceprezydent Ugandy Speciosa Kazibwe. W trakcie siedmiu rund głosowania, żadna z osób nie uzyskała jednak wymaganego poparcia 2/3 członków Zgromadzenia. Dlatego też zdecydowano o wydłużeniu mandatu obecnej Komisji o pół roku. Kolejna próba wyboru przewodniczącego tej struktury zostanie podjęta w styczniu 2017 r.

Istotną kwestią poruszaną przez przywódców były również częściowe zmiany w finansowaniu Unii Afrykańskiej. W tym aspekcie ustalono wprowadzenie specjalnego mechanizmu transferu środków na rzecz działalności operacyjnej i pokojowej organizacji. Odpowiednie kwoty mają być przekazywane z podatku nakładanego na produkty importowane na kontynent afrykański (na poziomie 0,2% ich wartości). Przywódcy ustalili, że państwa członkowskie uruchomią specjalne konto w bankach narodowych, na które będą przekazywane stosowne kwoty dla UA.

            Politycy zdecydowali również, że prezydent Rwandy Paul Kagame pokieruje trwającą reformą struktury instytucjonalnej organizacji. Zakładana zmiana ma przyczynić się do większej niż dotychczas efektywności i jej roli we wdrażaniu założeń Agendy 2063. Kagame został zobligowany to przedstawienia raportu dotyczącego tej kwestii podczas kolejnego posiedzenia Zgromadzenia Unii Afrykańskiej.

 

Ułatwienia w handlu i przepływie osób

            W trakcie szczytu doszło również do symbolicznego momentu wręczenia politykom i urzędnikom paszportów Unii Afrykańskiej. Jednym z priorytetów Agendy 2063 jest bowiem wprowadzenie ułatwień w zakresie przepływu osób na kontynencie. Dokumenty te mają być ważnym elementem w tym procesie i zgodnie z założeniami powinny zostać wydane mieszkańcom Afryki do 2020 r.

Jak dotąd trudno jednak wskazać wymierne sukcesy we wdrażaniu tych priorytetów. Z opublikowanego kilka miesięcy temu przez Afrykański Bank Rozwoju raportu wynika, że mieszkańcy kontynentu w dalszym ciągu potrzebują wizy podróżując do ponad połowy (55 procent) afrykańskich państw. Wiza nie jest wymagana przy podróżach do 25 procent państw, kolejne 20 procent krajów ułatwia natomiast jej uzyskanie w trakcie przekraczania granicy (visa on arrival). W raporcie podkreślono również pozytywny wpływ liberalizacji przepływu osób na wzrost gospodarczy, dlatego m.in. w Kigali dyskutowano o dalszych działaniach skierowanych na urzeczywistnienie tych założeń. Są one bezpośrednio związane z planami ustanowienia kontynentalnej strefy wolnego handlu (Continental Free Trade Area - CFTA). Podczas szczytu podkreślano więc potrzebę przyspieszenia prac w tej kwestii, tak by zgodnie z założeniami do jej stworzenia doszło w 2017 r. Zadanie to powierzone zostało specjalnie ustanowionemu Panelowi Wysokiego Szczebla, w skład którego ma wejść po jednej osobie reprezentującej każdy z pięciu wyszczególnionych regionów Afryki.

 

Kwestie bezpieczeństwa

            Jednym z ważniejszych tematów rozmów były również sprawy bezpieczeństwa, w tym niezbędnych działań skierowanych na rozwiązanie trwających konfliktów w Sudanie Południowym, Burundi oraz Libii. Oddzielnym tematem była również kwestia zagrożenia terrorystycznego na kontynencie afrykańskim i współpraca pomiędzy państwami w jego zwalczaniu.  Wymierną decyzją było ustanowienie specjalnego funduszu Unii Afrykańskiej (AU Special Fund for Prevention and Combating of Terrorism and Violent Extremism), który będzie gromadził dobrowolne wpłaty państw na działania operacyjne skierowane na walkę z terroryzmem. Komisja Unii Afrykańskiej zobligowana została do wypracowania szczegółów technicznych działania tego funduszu i jego uruchomieniu w przyszłości.

Zgromadzenie Unii Afrykańskiej zdecydowanie potępiło wybuch walk w Sudanie Południowym, do którego doszło na początku lipca. Podkreślono, że w ich w wyniku śmierć poniosło wiele osób cywilnych, a także doszło do ataków na misje dyplomatyczne. Przywódcy wyrazili również ubolewanie z powodu braku implementacji uzgodnionego w sierpniu 2015 r. planu pokojowego. Opowiedzieli się także za dodatkowym rozmieszczeniem międzynarodowych sił pokojowych w regionie konfliktu.

            „Głębokie zaniepokojenie" liderzy państw afrykańskich wyrazili również w odniesieniu do sytuacji w Burundi. Skrytykowano fakt nieustających zabójstw na zlecenie oraz innych form przemocy w tym kraju. Unia Afrykańska podkreśliła jednak swoje zaangażowanie na rzecz procesu pokojowego  i wyraziła poparcie dla mediacji prowadzonych przez wysłannika, którym jest prezydent Ugandy Yoweri Museveni (East African Community Mediator). Zgromadzenie zaapelowało również do władz Burundi o jak najszybsze umożliwienie rozmieszczenia w kraju 200 obserwatorów i ekspertów wojskowych Unii Afrykańskiej.

            W odniesieniu do sytuacji w Libii, przywódcy zaapelowali o rozwiązanie konfliktu na drodze pokojowej. Podkreślili, że „tylko dialog polityczny może przynieść trwałe rozwiązanie kryzysu", a interwencja wojskowa może go jeszcze bardziej skomplikować. Przewodniczący Zgromadzenia Unii Afrykańskiej Idriss Deby Itno oraz Wysoki Przedstawiciel Unii Afrykańskiej ds. Libii Jakaya Kikwete  otrzymali również wsparcie ze strony przywódców w swoich działaniach skierowanych na rozwiązanie konfliktu w tym państwie.

Na koniec szczytu przywódcy zaapelowali o jedność na kontynencie afrykańskim oraz dalsze konsekwentne wdrażanie Agendy 2063. Podkreślano również, że w trakcie obrad podjęto wiele kluczowych decyzji dla dalszego rozwoju organizacji. Przewodnicząca Komisji UA Nkosazana Dlamini Zuma stwierdziła nawet, że szczyt można uznać za najlepszy w historii. Istotnie można stwierdzić, że wiele decyzji podjętych w Kigali stanowi znaczący krok w działaniach skierowanych na zwiększenie roli i znaczenia Unii Afrykańskiej, procesów integracyjnych oraz realizacji ambitnych założeń Agendy 2063. Należy jednak podkreślić, że wiele ambitnych decyzji było podejmowanych już wcześniej i nie zostały one zrealizowane. Co więcej, jedną z najważniejszych przesłanek powstania Unii Afrykańskiej była nieefektywność jej poprzedniczki, jaką była Organizacja Jedności Afrykańskiej. Dlatego też trudno spodziewać się, by obecnie państwom afrykańskim udało się zrealizować ambitne zamierzenia i zapewne wiele z nich pozostanie wyłącznie deklaracjami politycznymi. Należy jednak podkreślić wysiłki skierowane na rozwiązanie konfliktów w Afryce. Stanowią one ogromny problem dla bezpieczeństwa i stabilności wielu regionów na kontynencie. Dlatego też Unia Afrykańska podejmuje działania w celu rozszerzenia instrumentów dyplomatycznych i militarnych skierowanych na ich uregulowanie oraz przywrócenie pokoju w danym regionie.

 

Źródło zdjęcia: https://www.flickr.com/photos/africanunioncommission/27754070994/in/photostream/