Marcin Szymański

Komentarz ZBN

nr 3 (21) / 2017

13 grudnia 2017 r.

© 2017 Uniwersytet Jagielloński & Marcin Szymański 

Seria napięć związanych z agresywną polityką reżimu północnokoreańskiego skupiła w ostatnich miesiącach uwagę światowej opinii publicznej. Przekazy medialne napływające z regionu Dalekiego Wschodu są wyraźnie zdominowane wątkiem nuklearnych ambicji Kim Dzong Una. Tymczasem w cieniu tych niepokojących wydarzeń postępuje proces konsekwentnej i zakrojonej na szeroką skalę transformacji Chińskiej Marynarki Wojennej. Reformy tej formacji  związane są z ewolucją strategii ekonomiczno-militarnej „państwa środka”. Chińska kultura strategiczna, dotąd zakorzeniona w lądowocentrycznym postrzeganiu otoczenia ulega rekonwersji, której efektem jest nadanie kluczowej roli dominacji w obszarach morskich.

Opublikowana w maju 2015 roku strategia bezpieczeństwa Chińskiej Republiki Ludowej jest dowodem na tektoniczne zmiany w obszarze ekonomiczno-militarnych perspektyw. Odejście od izolacjonizmu i inspirowane ekonomią globalne postrzeganie otoczenia spowodowały wzrost zainteresowania morskim wymiarem bezpieczeństwa. Strategia bezpieczeństwa przypisuje morzom i oceanom kluczową rolę dla „długoterminowego rozwoju i stabilności Chin”. Dokument odnosi się do lądowocentrycznych teorii jako do „tradycyjnej mentalności, która musi zostać porzucona na rzecz wagi, która powinna być nadana kwestii kontroli mórz i oceanów”.[1]

Zmiana optyki w domenie militarnej, jak wskazują wydarzenia ostatnich dekad, jest procesem wtórnym w stosunku do dynamiki kształtującej chiński punkt widzenia w obszarze ekonomii. Konsekwentne dążenie do dominacji w akwenie Morza Południowochińskiego jest mocno zakotwiczone w strategii pozyskiwania surowców dla gospodarki. Jako potwierdzenie tej tezy może służyć fakt uruchomienia w marcu 2017 roku największej na świecie platformy wiertniczej Blue Whale I. Obiekt ten został specjalnie zaprojektowany do operowania na Morzu Południowochińskim. Jego konstrukcja pozwala na wykonywanie odwiertów na głębokość do 15 240 metrów, co umożliwia dostęp do nieeksploatowanych dotąd złóż znajdujących się na szacowanej głębokości 3000 metrów. Wartą 700 milionów dolarów platformę rozmieszczono na wodach będących przedmiotem sporu pomiędzy Chinami i Wietnamem. Rozpoczęcie odwiertów wywołało protesty Hanoi, po raz drugi od wywołanego przez rozmieszczenie przez Chińczyków w 2014 roku platformy Haiyang Shiyou 981 kryzysu pomiędzy dwoma państwami[2]. Napięcie na linii Pekin – Hanoi dotychczas nie wpłynęło na ograniczenie ekonomicznej ekspansji Chin na akwenach morskich. Na przełomie lipca i sierpnia 2017 roku chiński koncern CIMC Raffles zainicjował próby morskie drugiej platformy wiertniczej 7. generacji: Blue Whale 2[3]. Jest to również obiekt specjalnie zaprojektowany do wykorzystania na Morzu Południowochińskim. Jego budowa prowadzona jest z zamiarem rozpoczęcia odwiertów pod koniec 2017 roku.

Ekspansywna polityka Chin na obszarze Morza Południowochińskiego znajduje swoje odzwierciedlenie w kompleksowo opracowanej strategii rozwoju morskich zdolności obronnych. Zasadniczym założeniem planu transformacji chińskiej marynarki wojennej jest uzyskanie zdolności do izolowania obszaru potencjalnego konfliktu. Celem strategii antydostępowej (z ang. „anti-access / area denial” A2/AD) jest wykluczenie możliwości ingerencji w potencjalny konflikt regionalny państw trzecich – w tym zwłaszcza Stanów Zjednoczonych. Filarami koncepcji budowy skutecznego systemu A2/AD są:

1. Zaawansowany technologicznie system dowodzenia, kontroli i rozpoznania (z ang. „Command, Control, Communications, Computers, Intelligence, Surveillance, Reconnaissance” - C4ISR).
2. Możliwości bojowe floty podwodnej.
3. Możliwości bojowe rakietowych systemów przeciwokrętowych.

W obszarze rozpoznania i budowania świadomości operacyjnej, chińska marynarka wojenna inwestuje w rozbudowę systemu sonarów rozmieszczonych wzdłuż tak zwanego pierwszego łańcucha wysp na Morzu Południowochińskim. Instalacje te pozwolą na kontrolę wejścia i wyjścia obiektów pływających w obszarze potencjalnego konfliktu. Możliwości C4ISR wzbogaca system rozpoznania satelitarnego, oparty na sztucznych satelitach typu Yaogan2-11 i CBERS-2. Obecnie szacuje się, że chińskie technologie kosmiczne umożliwiają prowadzenie zintegrowanego rozpoznania obrazowego, radioelektronicznego i sygnałowego. Istotne dla rozbudowy możliwości C4ISR są również prace nad chińskim systemem BEIDOU, który stanowi alternatywę dla urządzeń nawigacyjnych typu GPS i GLONASS. Rozbudowa możliwości rozpoznania, dowodzenia i kontroli ma na celu udoskonalenie, a w konsekwencji, po roku 2020, zastąpienie obecnie użytkowanego systemu C4ISR Qi Dian[4].

Statystyki dotyczące rozbudowy chińskiej floty podwodnej wskazują na gwałtowny wzrost jej potencjału w latach 1995-2012. W tym okresie do służby wdrożono 52 okręty różnych klas. Chiński przemysł stoczniowy wodował w tym czasie po dwie jednostki rocznie. Zdaniem admirała Samuela Lockleara (Amerykańska Flota Pacyfiku), punktem docelowym transformacji w dziedzinie zdolności podwodnych jest utworzenie floty opartej na osiemdziesięciu jednostkach bojowych[5]. Obecnie do najgroźniejszych chińskich podwodnych platform bojowych zalicza się okręt typu 93B klasy Shang. Napędzany reaktorem atomowym okręt myśliwski skonstruowano z myślą o wysuniętej obronie poza kręgiem wysp wytyczających akwen Morza Południowochińskiego. Jego projekt opiera się na najnowszych osiągnięciach w dziedzinie metalurgii i elektroniki. Uzbrojenie złożone z rakiet manewrujących może posłużyć do walki z zespołami dużych okrętów. Analitycy oceniają, że w Chinach trwają już prace nad następcą tej jednostki – pierwszy okręt typu 95 klasy Sui najprawdopodobniej zwodowany będzie po roku 2020. Zdolności chińskiej floty podwodnej w obszarze mórz przyległych oparte są na okrętach klasy KILO. Większość z tych produkowanych w Rosji jednostek należy do nowoczesnej klasy 636. Ich uzbrojenie stanowią przeciwokrętowe pociski manewrujące SS-N-27 Sizzler. Do kategorii nowoczesnych okrętów myśliwskich zalicza się również rodzime chińskie konstrukcje SONG/ Typ 39  oraz YUAN/ Typ 39A.

Istotnym elementem morskiej strategii antydostępowej Chin są rozmieszczone na platformach lądowych wyrzutnie pocisków przeciwokrętowych. W nowoczesnych systemach rakietowych DF-21 zastosowano szereg rewolucyjnych technologii, które stanowią o niezwykłej skuteczności tej broni. Do rażenia celów nawodnych zaprojektowana rakietę balistyczną, która po wejściu w atmosferę ma zdolność do korekty trajektorii lotu. Precyzja, zasięg (1500 km) i szybkość rażenia (szacowana na pięciokrotną prędkość dźwięku) czyni DF-21 wyjątkowo skutecznym systemem uzbrojenia, zwłaszcza w przypadku konfrontacji z dużym zespołem okrętów nawodnych. Szacuje się, że dalszy rozwój przeciwokrętowychpocisków balistycznych już wkrótce doprowadzi do umieszczenia tych technologii na platformach pływających. Prowadzone w Chinach prace konstrukcyjne ukierunkowane są na budowę ponaddźwiękowego pojazdu szybującego, który stanowiłby wystrzeliwaną z lądu lub morza platformę do przenoszenia głowic przeciwokrętowych. Tego rodzaju uzbrojenie ma w perspektywie zakłócić obecną dominację technologiczną Amerykańskiej Marynarki Wojennej[6].

Rozbudowa chińskiego potencjału militarnego na morzu nie ogranicza się jednak wyłącznie do inwestycji w systemy rażenia i C4ISR. Szeroko zakrojone operacje morskie wymagają wyspecjalizowanego zaplecza logistycznego – ten obszar jest również domeną wysokich ambicji Pekinu. W grudniu 2017 roku, podczas konferencji „Marintec” w Szanghaju, chińska korporacja stoczniowa The China Shipbuilding Industry Corporation zaprezentowała koncepcyjny model napędzanego energią atomową okrętu wsparcia. Przeznaczeniem tej jednostki będzie kompleksowe zaopatrywanie na morzu zespołów dużych okrętów. Ma ona być następcą podobnego okrętu, który wprowadzono do służby we wrześniu tego roku (typ 901). Prace koncepcyjne w tym obszarze wskazują na szeroko zakrojone plany rozwojowe Chińskiej Marynarki Wojennej. Uzyskanie możliwości do zaopatrywania zespołów okrętów w operacjach o charakterze oceanicznym wskazuje na aspiracje Pekinu wykraczające ponad poziom dominacji na wodach przyległych.

Zapoczątkowany w pierwszej dekadzie XXI wieku intensywny rozwój zdolności bojowych Chińskiej Marynarki Wojennej jest efektem wtórnym zmiany orientacji w polityce ekonomicznej państwa środka. Globalny wymiar gospodarki chińskiej wymusił redefinicję kultury strategicznej – bezpośrednim rezultatem tego procesu stało się przesunięcie środka ciężkości w obszarach ekonomii, obronności i polityki międzynarodowej z lądu na morze. Opublikowana w 2015 roku strategia obronna Chin konsekwentnie podtrzymuje tezy o rozwoju zdolności morskich. Celem procesu transformacji jest uzyskanie całkowitej dominacji na akwenach mórz przyległych. Działania zmierzające w tym kierunku są obecnie na wysokim poziomie zaawansowania, a ich rezultaty wywołują zaniepokojenie nie tylko wśród azjatyckich sąsiadów Chin, ale także w Waszyngtonie. Amerykańska polityka globalna nadaje szczególne znaczenie azjatyckiej części wybrzeża Pacyfiku, zmiana układu sił w tym obszarze mogłaby mieć potencjalne implikacje o skali mocno wykraczającej ponad regionalny poziom. Długofalowe plany Pekinu wskazują również na globalny charakter aspiracji morskich – ten rodzaj optyki w państwie środka jest zupełnie nowym zjawiskiem, które z pewnością wymagać będzie redefiniowania założeń strategicznych w Waszyngtonie, Moskwie i wielu stolicach azjatyckich i europejskich.

Źródło fotografii: http://cimsec.org/pla-navys-plan-dominance-subs-shipborne-asbms-carrier-aviation/34497