Wyspecjalizowane komisje parlamentarne są jedną z typowych form kontroli nad instytucjami wywiadowczymi w państwach demokratycznych. Od 1995 r. taką rolę pełni w Polsce sejmowa Komisja ds. Służb Specjalnych. Do tej pory pozostaje ona jedynym organem kontroli zewnętrznej mogącym całościowo ować działania: ABW, AW, CBA, SKW oraz SWW. Komisja jest ciałem politycznym, a nie eksperckim – w jej skład wchodzą posłowie, dla których praca w komisji nie jest głównym zajęciem. Istnieje niemal powszechny pogląd, że komisja nie działa prawidłowo, tzn. nie kontroluje skutecznie służb specjalnych. Zakładamy, że może wynikać to z niewłaściwego zdiagnozowania funkcji instytucji, która działa już od ponad ćwierć wieku. Naszym zdaniem niewielką aktywność kontrolną komisji można wyjaśnić przy pomocy teorii zawłaszczania regulacji (regulatory capture), zgodnie z którą instytucje regulacyjne i kontrolne poprzez stałą współpracę z podmiotami regulowanymi (kontrolowanymi) zbyt ściśle utożsamiają się z ich celami i problemami, tracąc tym samym niezależną i krytyczną perspektywę.
Analiza KBN nr 7 (122) / 2023
8 maja 2023 r.
Wyspecjalizowane komisje parlamentarne są jedną z typowych form kontroli nad instytucjami wywiadowczymi w państwach demokratycznych. Od 1995 r. taką rolę pełni w Polsce sejmowa Komisja ds. Służb Specjalnych. Do tej pory pozostaje ona jedynym organem kontroli zewnętrznej mogącym całościowo ować działania: ABW, AW, CBA, SKW oraz SWW. Komisja jest ciałem politycznym, a nie eksperckim – w jej skład wchodzą posłowie, dla których praca w komisji nie jest głównym zajęciem. Istnieje niemal powszechny pogląd, że komisja nie działa prawidłowo, tzn. nie kontroluje skutecznie służb specjalnych. Zakładamy, że może wynikać to z niewłaściwego zdiagnozowania funkcji instytucji, która działa już od ponad ćwierć wieku. Naszym zdaniem niewielką aktywność kontrolną komisji można wyjaśnić przy pomocy teorii zawłaszczania regulacji (regulatory capture), zgodnie z którą instytucje regulacyjne i kontrolne poprzez stałą współpracę z podmiotami regulowanymi (kontrolowanymi) zbyt ściśle utożsamiają się z ich celami i problemami, tracąc tym samym niezależną i krytyczną perspektywę.
Źródło fotografii: Wikimedia Commons
