Po wielu tygodniach przygotowań, w dniu 27 kwietnia 2018 r. odbyło się spotkanie na szczycie przywódców dwóch państw koreańskich: prezydenta Korei Południowej Moona Jae-ina i Przewodniczącego Komisji Spraw Państwowych Korei Północnej Kima Dzonga Una. W trakcie szczytu złożono wiele ważnych deklaracji dotyczących rozbrojenia nuklearnego, podpisania traktatu pokojowego oraz deeskalacji napięcia. Najbliższe miesiące zweryfikują jednak ich wiarygodność i wywiązanie się z przyjętych ustaleń.
Komentarz ZBN nr 10 (34) / 2018
8 maja 2018 r.
© 2018 Uniwersytet Jagielloński & Piotr Bajor
Po wielu tygodniach przygotowań, w dniu 27 kwietnia 2018 r. odbyło się spotkanie na szczycie przywódców dwóch państw koreańskich: prezydenta Korei Południowej Moona Jae-ina i Przewodniczącego Komisji Spraw Państwowych Korei Północnej Kima Dzonga Una. W trakcie szczytu złożono wiele ważnych deklaracji dotyczących rozbrojenia nuklearnego, podpisania traktatu pokojowego oraz deeskalacji napięcia. Najbliższe miesiące zweryfikują jednak ich wiarygodność i wywiązanie się z przyjętych ustaleń.
Przygotowania do szczytu
Spotkanie Moona Jae-ina i Kima Dzonga Una to kolejne ważne wydarzenie w trwającym od kilku miesięcy procesie ocieplenia relacji pomiędzy pozostającymi formalnie w stanie wojny dwoma państwami koreańskimi. Po serii prób nuklearnych Korei Północnej w 2017 r., sytuacja na Półwyspie Koreańskim była bardzo napięta. W związku z tym Rada Bezpieczeństwa ONZ nałożyła kolejne sankcje na to państwo, a Stany Zjednoczone na arenie międzynarodowej podejmowały działania w kierunku wywarcia większej presji na Koreę Północną, by ta zaprzestała rozwoju programu nuklearnego.
Po miesiącach rosnącego napięcia, pojednawczy sygnał napłynął bezpośrednio z Korei Północnej. W noworocznym przemówieniu Kim Dzong Un wyraził gotowość do rozpoczęcia rozmów, a także wysłania drużyny narodowej Korei Północnej do udziału w zbliżających się wówczas Igrzyskach Olimpijskich w Pjongczangu. Korea Południowa pozytywnie zareagowała na tę propozycję, dzięki czemu nastąpił powrót do zawieszonych ponad dwa lata temu rozmów dwustronnych. Ostatecznie sportowcy z Korei Północnej wzięli udział w igrzyskach olimpijskich, a w ceremonii ich otwarcia uczestniczyła wysoka rangą delegacja władz północnokoreańskich.
W trakcie toczących się rozmów poruszono również kwestię bezpośredniego spotkania Moona Jae-ina i Kima Dzonga Una. Obie strony wyraziły zainteresowanie organizacją takiego szczytu i podjęciem działań skierowanych na dalszą deeskalację napięcia na Półwyspie Koreańskim. W kolejnych tygodniach dyplomaci ustalali szczegóły dotyczące spotkania oraz warunki, na jakich przywódcy obu państw mogli wziąć w nim udział.
Kluczowe ustalenia
Ostatecznie szczyt odbył się w leżącym w strefie zdemilitaryzowanej Panmundżonie, będącym symbolem zimnowojennego podziału państw koreańskich. W miłej atmosferze obaj politycy składali przyjazne deklaracje, wyrażając wolę otwarcia nowego etapu w dwustronnych relacjach. Kluczowe dla dalszego rozwoju sytuacji na Półwyspie Koreańskim były ustalenia zawarte w specjalnie przyjętej „Deklaracji Pokoju, Dobrobytu i Zjednoczenia”. W dokumencie tym obaj przywódcy podkreślili przełomowe znaczenie ich spotkania, odzwierciedlającego wytrwałe dążenia narodu koreańskiego do osiągnięcia pokoju i dobrobytu oraz zjednoczenia obu państw. Dlatego też Moon Jae-in i Kim Dzong Un zadeklarowali, że ich spotkanie stanowi zaczątek nowej ery pokoju na Półwyspie Koreańskim, w której nigdy więcej nie dojdzie do wybuchu wojny. W związku z tym obaj przywódcy podkreślili potrzebę zakończenia zimnowojennego reliktu, jakim jest stan wojny i zapowiedzieli podpisanie bez zbędnej zwłoki specjalnego traktatu pokojowego.
Kluczowym elementem w tym procesie jest deklaracja obu państw koreańskich przeprowadzenia procesu rozbrojenia nuklearnego i stworzenie z Półwyspu Koreańskiego strefy bezatomowej. W związku z tym, zapowiedziano dalsze aktywne działania w celu organizacji trójstronnego szczytu obu państw koreańskich oraz Stanów Zjednoczonych, a także oddzielne spotkanie w formacie czterostronnym z udziałem USA i Chin. Istotną częścią deklaracji jest również zapowiedź złagodzenia ostrego napięcia militarnego pomiędzy państwami koreańskimi. W tym aspekcie zadeklarowano zaprzestanie jakichkolwiek prowokacji i wszelkich wrogich aktów na lądzie, morzu i w powietrzu. Dodatkowo zapowiedziano rozszerzenie kontaktów militarnych i rozwój współpracy w tym zakresie, zarówno na poziomie szefów resortów obrony, jak również najwyższych dowódców. Pierwsze spotkanie wysokich rangą wojskowych w tym formacie zaplanowano w ciągu najbliższych tygodni. Oba państwa zapowiedziały również rozwój dialogu i dalsze negocjacje we wszystkich kluczowych sprawach dotyczących wzajemnych stosunków. Z kolei w celu implementacji decyzji zawartych w deklaracji z Panmundżonu, zdecydowano o powołaniu specjalnego biura łącznikowego w Gaesongu. Zadaniem tej instytucji będzie utrzymanie konsultacji pomiędzy obu stronami, jak również stymulowanie rozwoju kontaktów społecznych. Dlatego też zadeklarowano aktywizację kontaktów międzyludzkich, powrót do działań skierowanych na ponowne łączenie podzielonych rodzin oraz odbudowę zerwanych więzi rodzinnych. Zapowiedziano również wspólne świętowanie ważnych dla narodu koreańskiego wydarzeń historycznych, a także prezentowanie na arenie międzynarodowej wspólnoty i jedności koreańskiej, w tym w formie wspólnych startów w imprezach sportowych. Pierwszym takim wydarzeniem ma być udział sportowców obu państw w zbliżających się Igrzyskach Azjatyckich 2018 (Asian Games) w Indonezji.
W przyjętym w Panmundżon dokumencie zawarte zostały również deklaracje dotyczące nawiązania i rozwoju współpracy gospodarczej i technicznej. Do kluczowych zadań w tym zakresie zaliczono prace skierowane na modernizację dróg oraz linii kolejowych wschodniego korytarza transportowego, a także na odcinku Seul-Sinuiju.
Reakcje międzynarodowe
Szczyt koreański przykuł dużą uwagę światowych mediów, a jego ustalenia z uwagą były śledzone w stolicach wielu państw świata. W większości pojawiających się komentarzy wyrażano zadowolenie z przyjętych ustaleń, jednak wskazywano na konieczność ich realizacji w najbliższym czasie.
Nowy sekretarz stanu USA Mike Pompeo uznał szczyt za „historyczne spotkanie”, potwierdzające aspiracje Koreańczyków do życia w pokoju i dobrobycie. Pompeo podkreślił również, że szczyt nie mógłby mieć miejsca, gdyby nie konsekwentna polityka prezydenta Donalda Trumpa i silna presja ze strony USA przy wsparciu sojuszników, wywierana na władze Korei Północnej. Sekretarz stanu USA zachęcił również obie strony do dalszych działań skierowanych na całkowitą denuklearyzację Półwyspu Koreańskiego. Pompeo stwierdził także, iż Stany Zjednoczone wnikliwie będą analizować realizację przyjętych ustaleń, jednak cele polityki koreańskiej USA pozostają niezmienne. Zaliczył do nich trwałe oraz możliwe do weryfikacji pozbycie się przez Koreę Północną broni atomowej. Zapowiedział, że dopóki to nie nastąpi, międzynarodowa presja na Koreę Północną będzie kontynuowana.
Specjalne oświadczenie wydało również chińskie MSZ. Chiny bardzo pozytywnie oceniły rezultaty spotkania i podkreśliły, że będą „sprzyjać promocji pojednania i porozumienia” pomiędzy państwami koreańskimi. W oświadczeniu wskazano również, że szczyt wzmacnia pokój i stabilność na Półwyspie Koreańskim. Chiny zadeklarowały również swoją dalszą gotowość do udziału w rozmowach pomiędzy państwami koreańskimi.
W oświadczeniu wydanym przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rosji również pozytywnie oceniono wyniki rozmów i podkreślono, że szczyt jest znaczącym krokiem obu stron w kierunku normalizacji stosunków. Rosja podkreśliła, że jest on potwierdzeniem woli obu stron do rozwiązania całego szeregu problemów Półwyspu Koreańskiego, włączając w to również problematykę broni atomowej. Rosja zadeklarowała także wsparcie dla dalszych działań skierowanych na osiągniecie porozumienia pomiędzy obu państwami koreańskimi i stworzenie strefy pokoju i bezpieczeństwa na obszarze Azji Północno-Wschodniej.
Specjalne oświadczenie w sprawie szczytu koreańskiego wydało również Ministerstwo Spraw Zagranicznych Polski. Resort podkreślił, że Polska jako państwo członkowskie Rady Bezpieczeństwa ONZ, członek Komisji Nadzorczej Państw Neutralnych, a także kraj utrzymujący stosunki dyplomatyczne z dwoma państwami koreańskimi, konsekwentnie będzie wspierać wszelkie działania skierowane na wzmocnienie bezpieczeństwa na Półwyspie Koreańskim. Dlatego też Polska wyraziła „zadowolenie z przebiegu oraz rezultatów spotkania” oraz starań zmierzających do poprawy dwustronnych relacji. Polski MSZ wyraził również nadzieję, że przyjęte ustalenia wpłyną na osiągnięcie porozumienia w zakresie denuklearyzacji Półwyspu Koreańskiego oraz osiągnięcie trwałego pokoju w tym regionie.
Deklaracje i rzeczywistość
Uwzględniając płynące z Panmundżonu deklaracje, szczyt koreański można uznać za niezwykle ważne wydarzenie nie tylko dla dwustronnych relacji pomiędzy państwami koreańskimi, ale również w szerszym wymiarze bezpieczeństwa międzynarodowego. Należy jednak podkreślić, że podczas dwóch poprzednich szczytów, do których doszło w 2000 i 2007 r., padały podobne deklaracje, które nie wpłynęły ostatecznie na zmianę sytuacji na Półwyspie Koreańskim.Dlatego też przedwcześnie jest określać ostatni szczyt za historyczne wydarzenie, stanowiące przełom w relacjach między Koreą Północną i Koreą Południową. Należy bowiem pamiętać o wewnętrznych i międzynarodowych uwarunkowaniach, które z pewnością wpłynęły na koncyliacyjne stanowisko Pjongjangu. Korea Północna rozwinęła w ostatnim czasie program nuklearny i przeprowadziła kilka prób atomowych, które spotkały się z ostrą krytyką społeczności międzynarodowej i coraz większą presją wywieraną na to państwo. W ostatnim czasie doszło również do pogorszenia się sytuacji gospodarczej, będącej wynikiem nałożenia kolejnych sankcji oraz efektywniejszej kontroli nielegalnego handlu z Pjongjangiem.
Taktyczna odwilż w tej sytuacji może być dla Korei Północnej korzystna, w związku z czym należy pamiętać o bardzo możliwym instrumentalnym podejściu z jej strony i wykorzystaniu igrzysk olimpijskich w Pjongczangu do rozpoczęcia rozmów, przełamania międzynarodowej izolacji, zniesienia sankcji, jak również ewentualnego napływu pomocy gospodarczej. Dlatego też w najbliższym czasie kluczowa będzie realizacja przyjętych w Panmundżonie ustaleń, w tym głównie dotyczących procesu denuklearyzacji Półwyspu Koreańskiego oraz stworzenia na tym obszarze strefy bezatomowej. Dalsze działania w tym zakresie pozwolą na zweryfikowanie deklaracji Pyongjangu i dadzą odpowiedź na pytanie, czy świat ma obecnie do czynienia z realną zmianą polityki tego państwa czy też taktycznymi działaniami skierowanymi na osiągnięcie doraźnych korzyści politycznych i gospodarczych.
Źródło zdjęcia: http://www.korea.net/Government/Current-Affairs/National-Affairs/list?affairId=656&subId=642&pageIndex=2