Pożary składowisk odpadów jakie miały miejsce w ostatnim okresie czasu przyniosły nie tylko duże straty dla środowiska , ale także wskazały na potrzebę wzmocnienia prawa, a tym samym działalności podmiotów bezpieczeństwa, w odniesieniu do zapobiegania takim zdarzeniom w przyszłości. Stąd niniejszy komentarz odnosi się do wydanej i obowiązującej od niespełna miesiąca nowelizacji ustawy o odpadach, w której zawarte zostały nowe zadania dla procesu zbierania i składowania odpadów przez przedsiębiorców. W komentarzu wskazuje się na wybrane problemy wdrażające zasady normatywne, a także propozycje doskonalenia tegoż prawa, w aspekcie efektywności działania podmiotów bezpieczeństwa, którym przypisane zostały obowiązki w przedstawianym zakresie, co ma bezpośredni wpływ na stan bezpieczeństwa wewnętrznego.

Bogdan Kosowski

Komentarz ZBN nr 15 (39)/2018

15 listopada 2018 r.

© 2018 Uniwersytet Jagielloński & Bogdan Kosowski

 

Problem bezpiecznego składowania odpadów

Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa jest stanem stosunków i procesów wewnątrz państwa, zapewniającym skuteczną realizację interesu państwa i jego obywateli oraz zdolnością państwa do sprawnego diagnozowania i reagowania w sytuacjach pojawiających się zagrożeń. Stąd też jednym
z podstawowych zadań państwa jest utrzymywanie pożądanego stanu bezpieczeństwa wewnętrznego, na który wpływają także różnego rodzaju procesy technologiczne, w tym związane  ze zbieraniem i magazynowaniem odpadów. Zatem składowisko opadów  musi spełniać  określone unormowania prawne, między innymi budowlane oraz o ochronie środowiska w zakresie wymagań formalnych i wymagań techniczno-organizacyjnych. W Polsce w ostatnim okresie można  było odnieść wrażenie, że w tej dziedzinie stan bezpieczeństwa wewnętrznego uległ znacznemu obniżeniu. Nastąpił bowiem znaczący wzrost ilości zdarzeń niebezpiecznych dla mienia i środowiska naturalnego, dotkliwych także z punktu widzenia ekonomicznego. Coraz częściej występowały pożary, których przyczyna nosiła znamiona przestępcze, przy czym zaistniałe zdarzenia wskazywały na omijanie unormowań prawnych przez przedsiębiorców w celu osiągnięcia zysku firmy ponad potrzebę zachowania  bezpieczeństwa, ochrony zdrowia  i środowiska.

Uwarunkowania normatywne i techniczne

Dostrzegając potrzebę szybkiej reakcji na występującą niepokojącą sytuacje, właściwe organy państwa podjęły próbę zastopowania powstałego procederu, między innymi poprzez wprowadzenie nowelizacji ustawy o odpadach, w której między innymi rozszerzony został zakres czynności związanych  z uzyskaniem zgody na zbieranie lub składowanie palnych odpadów.  Obecnie duża rola przypisana została ochronie przeciwpożarowej jako integralnej część organizacji bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, mającej na celu ratowanie życia, zdrowia, mienia lub środowiska, prognozowanie, rozpoznawanie i zwalczanie pożarów, klęsk żywiołowych lub innych miejscowych zagrożeń. Czynności te obejmują między innymi  sporządzenie i uzgodnienie operatu ochrony przeciwpożarowej dla składowiska, a następnie  dokonanie kontroli obejmującej sprawy ochrony przeciwpożarowej określone w przepisach ogólnych oraz warunki określone w operacie przeciwpożarowym. Operat taki mogą sporządzać  uprawnione osoby w dziedzinie bezpieczeństwa pożarowego. Zawiera on warunki ochrony przeciwpożarowej instalacji, obiektu lub jego części bądź też innego miejsca magazynowania odpadów. Operat podlega uzgodnieniu z właściwym miejscowo komendantem powiatowym (miejskim) Państwowej Straży Pożarnej, a postanowienie końcowe  może przyjąć jedną z trzech form:

• wyrażenia zgody na zastosowanie warunków ochrony przeciwpożarowej zawartych w operacie przeciwpożarowym,
• wyrażenia zgody na zastosowanie warunków ochrony przeciwpożarowej pod warunkiem spełnienia  dodatkowych wymagań,
• nie wyrażenia zgody na zastosowanie warunków ochrony przeciwpożarowej – negatywna opinia organu PSP zobowiązuje właściwy organ (Starostę, Marszałka Województwa albo Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska) do odmowy wydania zezwolenia na prowadzenia działalności gospodarczej związanej ze zbieraniem i magazynowaniem odpadów.

Niewątpliwie problemem przy sporządzaniu operatu przeciwpożarowego jest na dzień dzisiejszy brak określenia bezpośrednich wymagań, które winny spełniać składowiska odpadów, a tym samym wymagania te powinny stanowić podstawęsporządzenia operatu.Ustawodawca przyjął jednak, żedo czasu wydania rozporządzenia określającego wymagania w zakresie ochrony przeciwpożarowej, organy PSP będą się kierowaływłasną wiedzą techniczną, doświadczeniem i oceną możliwości prowadzenia działań ratowniczo-gaśniczych. Natomiast, zgodnie z art. 43 ust. 8 znowelizowanej ustawy o odpadach, do sierpnia 2019 r.ministerwłaściwy do spraw wewnętrznych w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw środowiska, jestzobligowany do wydania rozporządzenia określającego wymagania, jakie powinny spełniać obiekty niebędące budynkami lub ich częścioraz inne miejsca przeznaczone do zbierania, magazynowania lub przetwarzaniaodpadów. Wydaje się więc, że na chwilę obecną operat przeciwpożarowy winien zawierać wskazania odnoszące się między innymi do:

• lokalizacji przedsięwzięcia oraz miejsca i sektorów składowania odpadów;
• podstawowych danych technicznych miejsca składowania oraz rodzaju magazynowanych odpadów;
• opisu procesu technologicznego;
• analizy ryzyka w aspekcie zagrożeń i przyczyn zaistnienia pożaru,
• oceny warunków techniczno-budowlanych, w oparciu o które obiekt uznany został za zagrażający życiu ludzi;
• przewidywanej gęstości obciążenia ogniowego;
• kategorii zagrożenia ludności;
• podziału obiektu na strefy pożarowe;
• oceny pod kątem zagrożenia wybuchem;
• klasy odporności pożarowej oraz klasy odporności ogniowej i stopnia rozprzestrzeniania ognia przez elementy budowlane;
• warunków ewakuacji, oświetlenia awaryjnego (bezpieczeństwa i ewakuacji) oraz warunków przeszkodowych;
• sposobu zabezpieczenia technicznych instalacji użytkowych, a w szczególności instalacji elektrycznej, wentylacyjnej, odgromowej;
• doboru urządzeń przeciwpożarowych w obiekcie: stałych urządzeń gaśniczych, instalacji wodociągowej przeciwpożarowej, urządzeń oddymiających, wyposażenie w gaśnice i inny sprzęt gaśniczy lub ratowniczy;
• zaopatrzenia w wodę do zewnętrznego gaszenia pożaru;
• dróg pożarowych;
• wniosków i zaleceń końcowych oraz podstaw prawnych.

Być może warto również dokonać oceny obowiązku prowadzenia monitoringu wideo obiektu, w którym magazynowane lub składowane są odpady. Monitorowanie ułatwia bowiem  nie tylko nadzór nad działalnością w zakresie gospodarowania odpadami, lecz w przypadku  pożaru pomoże ustalić przyczynę i będzie pomocnym narzędziem przy wskazaniu ewentualnych sprawców takiego zdarzenia. W takim przypadku  kontynuacją wprowadzonego przez Sejm obowiązku instalowania kamer na składowisku odpadów powinno być rozporządzenia  właściwego ministra  określające szczegółowo:  wymagania dla stosowanego systemu monitorowania, powierzchnię  objętą rejestrowanym obrazem, minimalne wymagania dla urządzeń  technicznych oraz wymogi przechowywania i udostępniania utrwalonego obrazu, który posłuży Państwowej Straży Pożarnej oraz Policji do ograniczania niewłaściwego sposobu zagospodarowania odpadów i ewentualnego prowadzenia postępowania wyjaśniającego, w przypadku zaistnienia pożaru. Przy takim założeniu kamery winny być tak zainstalowane, by swoim zasięgiem obejmowały całą powierzchnię magazynowanych lub składowanych odpadów wraz z drogami dojazdowymi oraz pasem otaczającym, a materiał filmowy, przy zastosowaniu  zasad związanych z ochroną danych osobowych,  powinien pozwolić na identyfikację pojawiających się na nim osób.

Konkluzje

Wprowadzona nowelizacja ustawy o odpadach doprecyzowując przepisy w zakresie ochrony przeciwpożarowej, a także zasady postępowania w przypadku wystąpienia pożarów, ma zasadniczy wpływ na poprawę jednej ze składowych dziedzin funkcjonowania państwa, powiązaną bezpośrednio ze  stanem bezpieczeństwa wewnętrznego. Mimo tego nadal występują przesłanki wskazujące na niedopełnienie  przez podmioty gospodarcze warunków ich bezpiecznego funkcjonowania  dla życia
 i zdrowia mieszkańców oraz środowiska naturalnego. Można domniemywać, że – co prawda w niewielkiej skali – istnieje prawdopodobieństwo celowego wzniecania pożarów, jako pozaprawnej formy utylizacji  odpadów. Stąd też konieczne jest w dalszym ciągu prowadzenie prac systemowych nie tylko związanych ze standaryzacją działalności formalnej podmiotów gospodarczych, ale także z zapobieganiem możliwości  pojawiania się nielegalnych składowisk odpadów. Dlatego tak istotna jest współpraca wszystkich podmiotów bezpieczeństwa  w zakresie jednomyślności  decyzyjnej, która przyczyni się do likwidacji niebezpiecznych sytuacji stwarzających zagrożenia dla bezpieczeństwa wewnętrznego, przy jednoczesnym spełnieniu warunków gospodarki wolnorynkowej oraz sprawnego i efektywnego funkcjonowania poszczególnych jednostek administracji publicznej.

 

Źródło fotografii: http://czysteogrzewanie.pl/2018/05/plaga-pozarow-skladowisk-odpadow/ (na licencji CC)